Koślawość kolan, czyli popularne „iksy” to nie tylko defekt estetyczny. To poważny problem funkcjonalny, mogący doprowadzić do przeciążeń, a następnie nawracających kontuzji stawów kolanowych.
Tendencja do funkcjonalnej koślawości podczas biegania skutkuje popularnymi schorzeniami:
Ból towarzyszący tym schorzeniom lokalizuje się w przedniej lub bocznej części kolana.
Ze względu na to, że ból występuje w kolanie, leczenie również często ogranicza się do oddziaływania miejscowego na kolano. Stosuje się fizykoterapię, maści, zastrzyki sterydowe (o zgrozo). Kto z Was przechodził taki sposób leczenia wie, że taka strategia pomaga na krótko, bądź wcale.
Dlaczego leczenie miejscowe nie przynosi efektu?
Kolano, jest tylko jednym z ogniw łańcucha kinematycznego kończyny dolnej. W dodatku najbardziej ruchomym. Dlatego, jeśli coś dzieje się piętro wyżej (w biodrze) lub piętro niżej (w stopie), to odpowiedź najczęściej pojawia się pośrodku, czyli w kolanie.
W przeważającej części, mechanizm czynnościowy koślawienia kolana, zaczyna się w biodrze, a dokładniej w wyniku zmniejszenia siły lub kontroli mięśnia pośladkowego średniego oraz tylno-bocznej części mięśnia pośladkowego wielkiego. Grupę tych mięśni można znaleźć, podążając dłonią w dół od talerza biodrowego, aż do wystającej narośli kostnej w okolicy biodra. Ta wystająca narośl to krętarz kości udowej. Do tyłu i w górę od niego znajdują się interesujące nas mięśnie.
Mięsień pośladkowy średni oraz tylna część pośladkowego wielkiego są odpowiedzialne za utrzymanie w jednej płaszczyźnie miednicy przy nagłym przenoszeniu ciężaru ciała na obciążaną nogę podczas biegu. Przeniesienie ciężaru ciała podczas biegu doprowadza do zwiększonego przyśrodkowego momentu obrotowego w biodrze nogi podporowej. By zapobiec powstaniu tego momentu i opadnięciu miednicy po stronie przeciwnej, muszą aktywować się mięśnie pośladkowy średni oraz omawiana wcześniej część pośladkowego wielkiego. Stabilizacja mięśniowa wyznacza granicę zgięcia kolana oraz rotacji wewnętrznej uda (połączone ruchy tworzące koślawość).
Jeśli chcemy wyleczyć, a najlepiej zapobiec powstawaniu koślawości kolana, musimy popracować nad stabilizacją biodra (mięśniami pośladkowymi).
A skąd bierze się niewydolność tej grupy mięśniowej?
W małym procencie wynika ona z wad postawy. Najczęściej jednak jest skutkiem nieprawidłowych wzorców ruchowych. Mięśnie, o których pisałem, wykonują wyprost oraz odwiedzenie biodra. A w jakich pozycjach spędzamy nasz czas w pracy, w aucie, na kanapie? Niestety w permanentnym zgięciu.
Podczas biegu, koślawienie najbardziej widoczne jest w fazie śródpodparcia, czyli takiej, w której po lądowaniu środek ciężkości znajduje się nad stopą i w swoim najniższym położeniu. Podczas analizy wideo, w tej fazie możemy zaobserwować czy mięśnie pośladkowe są na tyle wydolne, by zapobiec nadmiernemu przemieszczeniu się kości udowej do środka. Na ilustracji poniżej: faza śródpodparcia z nieskuteczną stabilizacją mięśniową.
Oto mechanizm funkcjonalnego koślawienia kolana:
- Mięsień pośladkowy średni oraz część tylnego nie utrzymują miednicy, ta opada na stronę nieobciążoną
- Aby zapobiec opadaniu miednicy i przewrócenia się w bok, udo przemiesza się do środka i rotuje do wewnątrz.
- Kolano przesuwa się do środka (koślawi)
- Podudzie skręca się do środka
- Stopa ustawia się na zewnątrz i w nadmiernej pronacji
Jak widzimy kaskada zapoczątkowana przez słabość pośladków powoduje odpowiedź w całej kończynie. Punkt 3 to tylko jedno z ogniw: widzimy, jak przesuwają się powierzchnie stawowe, rzepka musi uciec do boku, stąd boczne przyparcie. Pasmo biodrowo- piszczelowe stara się wziąć robotę mięśni pośladkowych „na swoje barki” i napina się, próbując zapobiec uciekaniu kości udowej do środka. Stąd zespół pasma. Szpara stawowa rozszerza się od strony przyśrodkowej rozciągając struktury tam zawarte. Stąd uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej.
Podsumowując, przyczyna bólu nie zawsze jest oczywista i warto podejść holistycznie do diagnostyki biegacza.
Michał Sówka
Masz pytania? Zapraszamy do kontaktu!