(Rozciągać czy wzmacniać?)
Zapalenia w obrębie rozcięgna podeszwowego bywają złośliwe i nieustępliwe w leczeniu. Większość tych, którzy doświadczyli zapalenia rozcięgna podeszwowego, za nic w świecie nie chciałoby tego powtórzyć. Rozpoczynanie każdego ranka od uczucia przypominającego chodzenia po szkle nie budzi w nikim przyjemnych odczuć. Co ciekawe nie powstał dotychczas spójny protokół postępowania w przypadku tej kontuzji. W praktyce jedne badania przekonują o wyższości stretchingu, a inne ćwiczeń z oporem. W ostatnim czasie powstało wiele badań i procedur leczenia. Warto się im przyjrzeć i wybrać najlepszą drogę do leczenia biegaczy.
Statystyki
Szacuje się, że rozpowszechnienie zapalenia rozcięgna podeszwowego w populacji ogólnej wynosi od 3,6% do 7% i może stanowić aż 8% wszystkich urazów związanych z bieganiem [1-3].
Leczenie
W większości wcześniejszych badań za najefektywniejszy sposób leczenia uznawano kombinację ortezy oraz rozciągania specyficznego bez stosowania treningu funkcjonalnego lub siłowego [4].
W badaniu z 2016 roku chorych podzielono na trzy grupy. Pierwsza wykonywała ćwiczenia wzmacniające stóp i bioder, druga wzmacniała jedynie stopy, a trzecia tylko je rozciągała. O dziwo wszystkie trzy przeanalizowane protokoły ćwiczeń doprowadziły do poprawy przy ośmiotygodniowej ocenie bólu, funkcji i dynamicznej stabilności kończyn dolnych u pacjentów z zapaleniem powięzi podeszwowej [5]. Po przeanalizowaniu tego badania można wyciągnąć kontrowersyjny wniosek: nieważne co zastosujemy, rozcięgno wystarczy tylko trochę poruszać i po 8 tygodniach problem minie.
Niestety w praktyce nie jest tak bajkowo. Dane z wielu klinik fizjoterapeutycznych szacują, że duża część pacjentów nadal odczuwa ból nawet dwa lata po wstępnej diagnozie. Większość klinicystów, widzących tych pacjentów zgodzi się, że leczenie może być nie lada wyzwaniem – zwłaszcza jeśli mają długi czas trwania objawów.
Im szybciej zareagujemy leczeniem, tym lepiej. Ostre stany zapalne (czyli takie, które trwają do 3 dni) w przypadku zastosowania podstawowej interwencji mogą znacznie zmniejszyć dolegliwości. Warto więc działać szybko by choć w jakimś stopniu uśmierzyć ból.
Samo działanie przeciwbólowe to nie wszystko. Trzeba zadać sobie pytanie: czy po lokalnym leczeniu przeciwbólowym pacjent będzie gotowy do treningów biegowych? Musimy zdecydowanie analizować pacjenta (biegacza) w bardziej kompleksowy sposób.
Co z rozciąganiem?
Przywracanie zakresu ruchomości to ważny element rehabilitacji. Dlatego wielu badaczy postawiło na specyficzne rozciąganie rozcięgna podeszwowego. Wykazali oni skuteczność przeciwbólową tego typu ćwiczeń, ale okazało się, że jest ona niestety krótkotrwała. Dodatkowo ruchomość odbudowywany w sposób bierny nie uczy ciała wykorzystania nowego zakresu ruchu w czasie biegu.
Dużo większy sens miałoby zastosowanie ćwiczeń, które nie tylko powiększają zakres ruchu, ale i stymulują tkanki do przebudowy kolagenu oraz poprawiają połączenia nerwowo-mięśniowe. Jednym słowem szukamy zadań funkcjonalnych. Diabeł tkwi w dobraniu odpowiednych ćwiczeń.
Jednym z nich, jest zmodyfikowany protokół Alfredsona [6,7]. Ćwiczenie polega na powolnym opuszczanie pięty poniżej poziomu, na którym stoi stopa. Ćwiczenie znane jest w leczeniu tendinopatii ścięgna Achillesa i wygląda na to, że i tu odnalazło swoje zastosowanie. Świetną radą jest zastosowanie ręcznika pod duży palec. Dzięki temu zwiększa się zakres ruchu zgięcia i wykonujemy ćwiczenie w całym zakresie ruchu. Najczęściej protokół rozpisywany jest na 3 serie po 10 powtórzeń.
Czemu to ćwiczenie odnajduje taką skuteczność? Prawdopodobnie dlatego, że pomaga znormalizować strukturę ścięgna oraz zwiększyć tolerancję obciążenia powięzi. Element skurczu ekscentrycznego pomaga w przebudowie kolagenu. Innym wyjaśnieniem może być to, że ćwiczenie pomaga poprawić zakres ruchu zgięcia grzbietowego kostki, a także siłę stopy. Ćwiczenie może być również skuteczne, ponieważ wpływa na ciało wielokierunkowo. Badania trwają i miejmy nadzieje, że badacze krytycznie spojrzą na protokoły postępowania i odpowiedzą na te pytania.
Aleksandra Kłak
Masz pytania? Zapraszamy do kontaktu!
Piśmiennictwo:
- Hill CL, Gill TK, Menz HB, Taylor AW. Prevalence and correlates of foot pain in a population-based study: the North West Adelaide health study. J Foot Ankle Res 2008;1(1):2
- Dunn JE, Link CL, Felson DT, Crincoli MG, Keysor JJ, McKinlay JB. Prevalence of foot and ankle conditions in a multiethnic community sample of older adults. Am J Epidemiol 2004;159(5):491-8
- Taunton JE, Ryan MB, Clement DB, McKenzie DC, Lloyd-Smith DR, Zumbo BD. A retrospective case-control analysis of 2002 running injuries. Br J Sports Med 2002; 36(2):95-101
- Lysholm J, Wiklander J. Injuries in runners. Am J Sports Med 1987;15(2):168-71
- Kamonseki DH1, Gonçalves GA2, Yi LC, Júnior IL4. Effect of stretching with and without muscle strengthening exercises for the foot and hip in patients with plantar fasciitis: A randomized controlled single-blind clinical trial. Manual Therapy 2016; 23: 76-82
- Huffer D1, Hing W2, Newton R3, Clair M4. Strength training for plantar fasciitis and the intrinsic foot musculature: A systematic review.
- Rathleff MS, Mølgaard CM, Fredberg U, Kaalund S, Andersen KB, Jensen TT, Aaskov S, Olesen JL. High-load strength training improves outcome in patients with plantar fasciitis: A randomized controlled trial with 12-month follow-up.