Fizjoterapia w sporcie

Michał Sówka

fizjoterapeuta sportowy, The Runner Project

Aleksandra Kłak

fizjoterapeutka kadry narodowej pięcioboju nowoczesnego, The Runner Project

Niewłaściwa biomechanika ruchu może spowodować u biegacza długotrwałą kontuzję

Ból triathlonisty

Kontuzje są wpisane w aktywność sportową, zarówno tą zawodową, jak i w wymiarze amatorskim. Jednym z najbardziej uciążliwych problemów u sportowców są dolegliwości bólowe, które powracają pomimo kolejnych sesji w gabinecie fizjoterapeuty. Postanowiliśmy zajrzeć głębiej, dotknąć istoty sprawy – zajęliśmy się oceną biegu pod kątem jakości ruchu. Tak narodziła się koncepcja pracy z biegaczami – The Runner Project.

Sportowcy pragną wrócić do aktywności fizycznej najszybciej jak to możliwe, czasem bez względu na konsekwencje. Brak bólu jest często jedynym kryterium przy podejmowaniu decyzji o powrocie do intensywnych treningów. To duży błąd. Tkanki niezależnie od podjętych działań leczniczych potrzebują odpowiedniego czasu na regenerację. Więzadła i ścięgna potrzebują nawet 6 miesięcy na zakończenie tego procesu.

Niebezpieczny przykurcz
Bieganie, mimo że uważane za jedną pierwotnych form aktywności człowieka, nie należy do dyscyplin łatwych technicznie. W przypadku biegacza – amatora trudności w bieganiu mogą być konsekwencją pracy wykonywanej w pozycji siedzącej. Niestety dłuższe przebywanie w tej pozycji uniemożliwia prawidłowe bieganie. (Chodzi o przykurcz w stawach biodrowych). W sporcie wyczynowym również zdarza się, że nieprawidłowa technika i problemy związane z biomechaniką powodują u zawodnika problemy zdrowotne. Ma to związek między innymi z przebytymi kontuzjami, błędnymi nawykami ruchowymi lub zbyt obciążającymi treningami.
Niezależnie od poziomu sportowego kontuzje mogą dotyczyć każdego. Po stronie fizjoterapeuty pracującego ze sportowcem leży dokładna znajomość specyfiki i techniki uprawianej dyscypliny. Bez podjęcia dokładnej analizy ruchu fizjoterapeuta nie będzie w stanie zrozumieć istoty problemu. I dlatego tak ważna jest ocena wzorców ruchowych – w celu wyszukania najsłabszego ogniwa łańcucha kinematycznego oraz wytworzonych kompensacji. Naszym zdaniem nie ma parametrów biegu idealnego, a jedynie technika biegu idealnie dostosowana do danego sportowca.

Pacjent z bólem w stopie

Poniższy opis przypadku jest przykładem sytuacji, w której prawidłowo wyciągnięte wnioski z analizy techniki biegu doprowadziły do całkowitego wyleczenia nawracającej kontuzji. Do gabinetu, z powodu bólu po podeszwowej stronie prawej stopy, zgłosił się 38-letni triathlonista amator. Swoją przygodę z triathlonem rozpoczął w 2014 roku. Pacjent zgłaszał ból występujący w okolicy podeszwowej stopy oraz w okolicy kostki bocznej. Ból występował bezpośrednio po treningach biegowych, ale po pokonaniu dłuższego dystansu ból ustępował dopiero dwa dni później. Dolegliwości w postaci skurczu po podeszwowej stronie stopy pojawiały się także podczas treningów pływackich. Co wykazało badanie fizjoterapeutyczne? W globalnej ocenie posturalnej: przodopochylenie miednicy, zniesienie lordozy szyjnej. W ocenie funkcjonalnej FMS:

osłabienie grupy mięśni pośladkowych, zaburzenia stabilizacji głębokiej (Core). Miejscowe testy kliniczne wykazały z kolei ograniczenie zgięcia grzbietowego stopy po stronie prawej (3 cm w stosunku do stopy lewej). Pacjent został skierowany na USG, w celu oceny uszkodzenia tkanek miękkich w okolicy stawu skokowego i stopy. Badanie nie wykazało zmian zapalnych ani uszkodzeń. Ból miał zatem charakter funkcjonalny.

Praca z powięzią

Zastosowaliśmy terapię tkanek miękkich. Polegała ona na głębokim masażu powięzi otaczającej mięśnie. W wyniku oddziaływania nieprawidłowych obciążeń na układ ruchu dochodziło do nadbudowy tkanki łącznej, która w konsekwencji ograniczała prawidłowy zakres pracy mięśni. Mechaniczne oddziaływanie (rękoma terapeuty) na powięź jest najlepszym sposobem na pozbycie się zgrubień tkanki łącznej. Pacjentowi zalecono ćwiczenia mobilizacji zgięcia grzbietowego, a także ćwiczenia stabilizacji centralnej oraz wzmacniające mięśnie pośladkowe. Po dwóch sesjach terapeutycznych tkanek miękkich i zastosowaniu ćwiczeń uzyskaliśmy poprawę w zakresie ruchu – wyrównanie zakresu zgięcia grzbietowego stopy w stosunku do lewego stawu skokowego, oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Ciągle jednak dłuższe dystanse powodowały u pacjenta dolegliwości bólowe. W celu określenia ewentualnego wpływu sposobu biegania na występujące dolegliwości postanowiliśmy zastosować videoanalizę techniki biegowej. Pacjent zazwyczaj trenuje na bieżni tartanowej i dlatego analiza została przeprowadzona na stadionie ze sztuczną bieżnią tartanową. To pozwoliło możliwie najlepiej odwzorować warunki, w jakich pojawiają się dolegliwości. Rozpoczęliśmy nagrywanie dopiero w momencie, gdy biegacz przebiegł już kilka kilometrów. Postanowiliśmy skupić się na sposobie lądowania stopy na podłożu.

Wszystko przez stawy biodrowe

Co wykazały pierwsze analizy? Faza kontaktu początkowego: lądowanie na pięcie, duża odległość pięty od rzutu środka ciężkości – 27 cm. Kąt pomiędzy podudziem a podłożem wynosił 105 stopni. Z powyższych parametrów wyciągnęliśmy kilka wniosków.

● Pacjent w fazie kontaktu nogi wykrocznej z podłożem ląduje w znaczniej odległości od rzutu środka ciężkości: ląduje na pięcie z wyprostowanym kolanem. Skutkiem takiego ruchu jest znaczne zahamowanie ruchu do przodu, a konsekwencje widać w dalszych fazach biegu. Dochodzi w nich do zaburzenia stabilizacji i utraty płynności ruchu. Nadmiernie pracuje kolano, bo aby odzyskać prędkość biegu badany musi włożyć dużo siły w fazę odbicia. Nadmiernie pracują mięśnie podudzia i stopy, co naszym zdaniem stało się powodem chronicznego bólu w stopie.

● Wszystko przez małą mobilność stawów biodrowych. Pacjent biegnąc osiąga zakres ruchu w biodrach odpowiadający zakresowi podczas chodu. Stwierdziliśmy, że aby wyleczyć kontuzję musimy od podstaw poprawić technikę lądowania oraz mobilność stawów biodrowych.

Podczas kolejnego spotkania podzieliliśmy się wnioskami z triathlonistą, wprowadziliśmy ćwiczenia mające na celu poprawę wykrytych błędów technicznych. Doszliśmy do wniosku, że ćwiczenia, które mają poprawić technikę biegu nie mogą jednak zupełnie przeorganizować planu treningowego naszego sportowca. Nowe ćwiczenia wprowadziliśmy zatem jako element rozgrzewki oraz ćwiczeń uzupełniających. Tutaj ważna uwaga: zestaw ćwiczeń powinien zawsze być dobrany indywidualnie.

W naszym przypadku ćwiczenia skupiały się przede wszystkim na poprawie ruchomości wahadła przedniego (odpowiedni skipping) oraz na zmniejszeniu odległości lądującej stopy od rzutu środka ciężkości. Dodatkowo wprowadziliśmy ćwiczenia stabilizacji typu Drill. Zestaw obejmował modyfikację rozgrzewki przedbiegowej i zajmował pacjentowi około 15 minut przed każdą jednostką biegową. Po przeprowadzeniu pokazowego – wstępnego treningu umówiliśmy się na kolejną analizę biegową po upływie trzech tygodni. Po tym czasie okazało, że ustąpiły zupełnie dolegliwości bólowe stopy, z którymi pacjent pierwotnie zgłosił się do gabinetu.

Kontakt stopy z podłożem

Po przeanalizowaniu nowych wyników odnotowaliśmy poprawę w zakresie wszystkich parametrów biegu

● Lądowanie na całej stopie w bliższej odległości od rzutu środka ciężkości (poprawa o 8 cm)

Kąt między podudziem a podłożem wyniósł 92 stopnie (zmniejszył się o 13 stopni ).

● Poprawie o 15 stopni uległ także zakres zgięcia w stawie biodrowym w fazie lotu, a także w fazie kontaktu początkowego, ponieważ biegacz lądował teraz znacznie bliżej środka ciężkości. Zmniejszył się również kąt między podudziem a podłożem. Efekt jest taki, że bieg jest dużo bardziej ergonomiczny.

● Zauważyliśmy również, że lądowanie przy lekko zgiętym kolanie (czyli prawidłowo) zmniejsza hamowanie prędkości poziomej i upłynnia fazę amortyzacji. Dzięki temu w fazie wybicia nie następuje już tak znaczne zaangażowanie mięśni stopy i podudzia.

● Pacjent subiektywnie odczuwa poprawę ekonomiki biegu. Potwierdza to także poprawa w zakresie tętna.

● Najważniejszy błąd u naszego pacjenta następował w fazie kontaktu początkowego stopy z podłożem, czego konsekwencją było nieprawidłowości techniczne w kolejnych fazach biegu.

Sumowanie przeciążeń w cyklicznej czynności jaką jest bieg spowodowało powstanie mikrourazów.

● Zmiana parametrów fazy kontaktu początkowego pozwoliło biegaczowi ostatecznie pozbyć się dolegliwości.

Przykład tego pacjenta wskazuje, że nie ma rozwiązań uniwersalnych przy likwidacji dolegliwości bólowych. W Internecie jest mnóstwo ćwiczeń poprawiających wzorzec ruchu i technikę biegu. Najczęściej jednak każdy ćwiczy jak mu wygodniej, pogłębiając jedynie błędne nawyki ruchowe. W przypadku nauki prawidłowej techniki biegu jedynym rozwiązaniem jest praca indywidualna z pacjentem. Zły wzorzec ruchu (nieprawidłowa technika ruchu) może nie tylko spowodować kontuzję, ale również zatrzymać sportowców w osiąganiu lepszych rezultatów. Nieprawidłowy wzorzec ruchu skutkuje niewykorzystywaniem w pełni danych partii mięśniowych kosztem przeciążania innych. Zadaniem fizjoterapeuty sportowego jest więc nie tylko niwelowanie dolegliwości bólowych w przeciążanych mięśniach, ale również odnalezienie przyczyny, z powodu której są one nadmiernie wykorzystywane podczas wykonywaniu ruchu.

Zobacz także: www.therunnerproject.pl

Appla:

Dobre rady dla biegaczy

● Trening biegowy to nie tylko bieganie – wprowadzaj inne formy ruchu i trening uzupełniający

● Dbaj o właściwą regenerację

● Regularnie wykonuj ćwiczenia poprawiające mobilność i zakres ruchu – szczególnie bioder i stawów skokowych

● Wykonuj regularnie ćwiczenia wzmacniające

● Pamiętaj, nie ma rozwiązań dobrych dla każdego. Jeśli czujesz ból – idź do specjalisty, który potraktuje cię indywidualnie i odnajdzie przyczynę bólu

Michał Sówka

Fizjoterapeuta sportowy, terapeuta manualny. Pracuje z zawodnikami crossfit, pięcioboju nowoczesnego, biegaczami i kulturystami. Zwolennik wykorzystania w pracy fizjoterapeuty treningu motorycznego. Współzałożyciel The Runner Project

Aleksandra Kłak

Fizjoterapeutka kadry narodowej pięcioboju nowoczesnego, w tym brązowej medalistki Igrzysk Olimpijskich w RIO 2016 Oktawii Nowackiej. Członek sztabu medycznego podczas wielu imprez sportowych w Polsce oraz zagranicą. Założycielka gabinetu kompleksowej rehabilitacji Rehability. Współzałożycielka The Runner Project.

Ramka:

O projekcie

The Runner Project tworzy zespół specjalistów posiadających duże doświadczenie w zakresie fizjoterapii sportowej. Działalność RP skupia się na fizjoterapii sportowej, treningu motorycznym, leczeniu kontuzji sportowych, analizie i badaniu ruchu, a także prowadzeniu warsztatów. Celem jest profesjonalna i szybka diagnostyka oraz leczenie sportowców wyczynowych oraz amatorów.

Wybicie:
W przypadku biegacza – amatora trudności w bieganiu mogą być konsekwencją pracy wykonywanej w pozycji siedzącej.